Kosmonautyka.pl > Koniec kosmodromu Kapustin Jar
2019-08-07 Koniec kosmodromu Kapustin Jar
Położony na stepie w pobliżu Stalingradu (dzisiaj Wołgogradu) Kapustin Jar przez dziesiątki lat był jednym z najtajniejszych obiektów wojskowych i kosmicznych Rosji.To powołana do życia przez Stalina kolebka radzieckiego programu kosmicznego skąd startowały pierwsze rosyjskie rakiety nośne i balistyczne, satelity szpiegowskie, prototypy rosyjskiego wahadłowca Buran i (prawdziwych) gwiezdnych wojen.
Kapustin Jar powstał 13 maja 1946 roku jako poligon rakietowy do testowania broni rakietowej - pierwszych radzieckich pocisków balistycznych i przeciwlotniczych. Nazwa wywodzi się od nazwy najbliższej wsi. Z czasem obok powstało wojskowe zamknięte miasteczko, dziś Znamiensk.
Rakieta V2 startująca z Kapustin Jaru
Pierwszymi rakietami startującymi z Kapustin Jaru były poniemieckie rakiety V2. Zostały one przywiezione z podbitych Niemiec. Na bazie V2 powstały ich radziecka wersja R-1, a potem powiększona R-2.
22 lipca 1951 roku z Kapustin Jaru na pokładzie R-1 do lotu suborbitalnego wystrzelono 2 małe bezpańskie psy - Dezika i Cygana. W locie balistycznym osiągnęły one wysokość 101 km, czyli 1 km wyżej od linii Karmana - umownej granicy kosmosu.
Dezik i Cygan
Były to pierwsze zwierzęta kręgowe, które wróciły żywe z kosmicznego lotu rakietą. Amerykanom udało się osiągnąć taki efekt we wrześniu 1951 (małpa Yorick).
Po nich odbyły się kolejne loty psów, na pokładzie większej rakiety R-2. Psy umieszczano w specjalnie skonstruowanych, hermetycznych pojemnikach. Loty te były kluczowe do opracowania przyszłych systemów podtrzymywania życia kosmonautów i bezpiecznego powrotu z dużej wysokości/orbity za pomocą spadochronów.
Fragment rakiety R-2 z psami testowymi
Rosjanie wybierali psy bowiem uważali, że w trakcie lotu są one bardziej opanowane niż małpy wykorzystywane w tym czasie przez Amerykanów.
Rakiety R-2 i R-5
16 marca 1962 roku Kapustin Jar stał się kosmodromem. Wówczas to na niską orbitę okołoziemską (LEO) wyniesiony został satelita Kosmos-1.
Podczas pierwszego orbitalnego lotu jak i podczas następnych wykorzystywano rakiety nośne serii Kosmos (Kosmos-1, Kosmos-3 i Kosmos-3M), bazujące na pociskach balistycznych R-12 i R-14 (to je próbowano usadowić na Kubie co doprowadziło do kryzysu kubańskiego).
W dalszych latach rakietami tymi wynoszono m.in. satelity serii Strzała. Były to umieszczone na niskiej orbicie wojskowe satelity przekaźnikowe przekazujące zakodowane informacje.
Rakietowy pocisk manewrujący Burja w Kapustin Jarze
Inne obiekty to satelity naśladujące głowice jądrowe pomocne w budowie radarowego, rosyjskiego systemu wczesnego ostrzegania przez pociskami balistycznymi.
W 1973 roku z kosmodromu wystartował satelita naukowy Interkosmos 9, nazwany także Kopernik 500. Wysłany on został dla uczczenia pięćsetnej rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Prowadził on pomiary promieniowania słonecznego. Na jego pokładzie znajdował się pierwszy polski instrument badawczy umieszczony w kosmosie. Jego autorem był Jan Hanasz, potem współautor jednego z najbardziej spektakularnych aktów hakerskich świata - zakłócenia emisji rządowej telewizji polskiej przez podziemną "Solidarność" w 1985 roku.
Rakieta Komos wynosząca satelitę Intercosmos-16
Satelita Kopernik 500 był cześcią programu Interkosmos dającemu krajom socjalistycznym możliwość udziału w programie kosmicznym Związku Radzieckiego.
Na kosmodromie testowano także BOR-5, pomniejszony (1:8) model radzieckiego wahadłowca Buran - odpowiedzi na amerykański program Space Shuttle.
BOR-5 (grafika: Diskzero, Wikipedia (CC))
Po wystrzeleniu 22 czerwca 1988 kolejnego pojazdu BOR-5 działalność kosmodromu została zawieszona.
Wznowienie startów z Kapustin Jaru nastąpiło w 1999 roku. Wówczas to wyniesiono mały teleskop kosmiczny ABRIXAS o masie 460 kg oraz minisatelitę MegSat. Mimo, że ABRIXAS udało mu się osiągnąć orbitę jednak jego akumulator przegrzał się w wyniku przeładowania.
Kolejnym i ostatnim ładunkiem orbitalnym wyniesionym z kosmodromu Kapustin Jar były satelity ORBCOMM w 2008 roku.
Większość obiektów wynoszonych z Kapustin Jaru miało charakter naukowy, badawczy oraz eksperymentalny.
Latem 2019 roku rosyjskie media poinformowały, że jedyne jeszcze czynne kosmiczne stanowisko startowe nr 107 (lokalizacja na mapie satelitarnej) wykorzystywane przez rakiety Kosmos-3M w Kapustin Jarze zostanie zlikwidowane pod koniec 2020 roku. Wiąże się to z zakończeniem używania tej rakiety.
Kapustin Jar służyć będzie nadal jako tylko wojskowy poligon rakietowy (nie będą wynoszone z niego już obiekty na orbitę). Testowane będą nadal m.in. rakiety przeciwlotnicze czy pociski balistyczne (Topol-M, Iskander-M).
Start międzykontynentalnej rakiety balistycznej Topol-M z Kapustin Jaru
Wsparcie
 |
Na bieżąco. Za darmo. Codzienne. |
| Kosmonautyka.pl na serwisach społecznościowych: | |